Het Fiscaal Zakboekje bestaat dit jaar 45 jaar. Een mijlpaal, want door de jaren heen is het Fiscaal Zakboekje uitgegroeid tot een waar begrip onder fiscalisten. Auteurs Jacques Rousseaux en Bart Van den Bussche blikken in dit interview terug op de uitdagingen van de afgelopen 45 jaar en werpen een blik op toekomst.
Welke belangrijke veranderingen zijn er de afgelopen 45 jaar geweest in de fiscale wetgeving en hoe heeft het Fiscaal Zakboekje deze ontwikkelingen weerspiegeld?
Jacques: In de beginjaren van het Fiscaal Zakboekje bewoog er veel, ook qua fiscaliteit. In volle oliecrisis werden fiscale maatregelen uitgevaardigd om de Belgische economie aan te zwengelen. Denk hierbij aan de wet Cooreman-De Clercq waarbij spaargeld op de beurs werd geactiveerd. In die tijd werd ook de investeringsaftrek ingevoerd.
Bart: In augustus 1983 werd een bijzonder aanslagstelsel voor sommige buitenlandse kaderleden ingevoerd. Er werd geredeneerd dat er geen internationale bedrijven of investeringen konden worden aangetrokken zonder dat het voor internationaal talent interessant was om in België te komen werken. Dit linkte met de invoering van de toenmalige fiscale regeling voor coördinatiecentra.
Jacques: Een andere belangrijke mijlpaal is de invoering van het nieuwe gecoördineerde Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992. Die had als doel om teksten te vereenvoudigen en de duidelijkheid ervan te verhogen. Dit moet natuurlijk met een korrel zout worden genomen.
Bart: Klopt, zo werd bijvoorbeeld de titel “Belasting der niet-verblijfhouders" gewijzigd in “Belasting van niet-inwoners”. Hiermee werd gepoogd om een ongeoorloofde discriminatie van niet-verblijfhouders de wereld uit te helpen. Dit onderwerp kwam met de regelmaat van de klok terug. Dit is een goed voorbeeld van hoe de Europese wetgeving en jurisprudentie mee de ontwikkeling van het zakboekje hebben bepaald.
Jacques: In 2007 deden de rulings hun intrede. Zij zijn een steeds grotere rol gaan spelen in de fiscaliteit.
Bart: Doorheen de jaren werden we ook geconfronteerd met meer en meer ad hoc fiscale maatregelen waarbij werd tegemoet gekomen aan de verzuchtingen van bepaalde doel- of drukkingsgroepen. Deze wildgroei aan maatregelen had dan ook zijn weerslag in de jaarlijkse belastingaangifte.
Jacques: Klopt, de Vlaamse aangifte van 2024 telt 833 codes. Dit is een stijging met 25% ten opzichte van 2009. In Wallonië zijn er 839 codes en in Brussel 826. Men zegt weleens dat je minstens hogeschool gedaan moet hebben om je eigen aangifte correct te kunnen invullen. En de vele fouten in de zogenaamde Vereenvoudigde Aangifte die de fiscus voor jou invult – althans voor een deel – maken de zaken echt niet eenvoudiger.
Wat zijn volgens jullie de meest urgente fiscale kwesties waarmee belastingplichtigen momenteel worden geconfronteerd, en hoe biedt het Fiscaal Zakboekje hiervoor inzichten of oplossingen?
Bart: Ik denk hierbij onmiddellijk aan de hoge belastingdruk op het beroepsinkomen. Het fiscaal regime is een nest geworden waarin geen kat haar jongen nog vindt. Via het zakboekje proberen we hier een houvast te bieden en bij te dragen aan meer transparantie. We focussen op het inzichtelijk maken van wetgeving pur sang. Daarbuiten denk ik dat rechtszekerheid en een kwaliteitsvolle dienstverlening eveneens belangrijke thema’s zijn waarmee belastingplichtigen momenteel worden geconfronteerd.
Jacques: Klopt, als er vroeger een verschil van mening was tussen de belastingplichtige en zijn belastingcontroleur kon daarover gesproken worden. Wellicht zal dat hier en daar wel tot enig misbruik aanleiding hebben gegeven, maar in de regel werd er meestal wel beslist zoals de fiscus het graag wilde. Vandaag de dag is zo een gesprek niet meer mogelijk. Alles moet op afstand gebeuren via mails – alsof Covid nog aanwezig is – en het contact is bijgevolg onpersoonlijk. De kwaliteit van de dienstverlening door de fiscale administratie is er niet op verbeterd.
Kunnen jullie ons een kijkje geven in het proces van het samenstellen van het Fiscaal Zakboekje? Hoe verzamelen jullie informatie en hoe bepalen jullie wat relevant is om op te nemen?
Bart: Hoewel ik pas in 2023 de fakkel als co-auteur heb overgenomen van Christiaan Moeskops, denk ik niet dat het proces door de vele jaren veranderd is. Het Staatsblad is voor ons het absolute startpunt. Hierbij wordt exhaustief een oplijsting gemaakt van nieuwe wetgeving. We nemen eveneens de in het Staatsblad gepubliceerde nieuwe berichten en circulaires mee in het overzicht.
Jacques: Wat belangrijk is, is dat we enkel wetgeving opnemen die in voege en gepubliceerd is. Zo gaan tijdelijke maatregelen inzake COVID er ook terug uit. Voor andere wetgeving zijn vaak de gewone controletermijnen een leidraad om wetgeving terug uit het zakboekje te halen. Sowieso vind je niet het hele Staatsblad terug en wordt er een selectie gemaakt op basis van wat relevant kan zijn voor de lezer.
Wat zien jullie als de belangrijkste uitdagingen bij het onderhouden van een actueel Fiscaal Zakboekje en hoe blijven jullie deze overwinnen?
Jacques: Dit is voornamelijk de wetgevingstsunami. Je moet maar kijken naar de evolutie van het aantal bladzijden in het Fiscaal Zakboekje. 45 jaar geleden was het een echt ’zakboekje’ van 85 bladzijden. Nu is het een kanjer van nagenoeg 800 bladzijden die in geen enkele jaszak meer past. Niet enkel de Europese regelgeving in een steeds complexere wereld is daarvan de oorzaak, ook de regionale wetgeving, het gevolg van de overdracht van fiscale bevoegdheden naar de gewesten, is daarvoor verantwoordelijk.
Bart: Hierbij is dan ook de uitdaging, hoe kunnen we structuur en onze selectie overzichtelijk houden voor de lezers. Dat vraagt zeer minutieus werk en overleg.
Hoe zien jullie de toekomst van de fiscale wetgeving en wat betekent dit voor de toekomstige edities?
Bart: Het is duidelijk dat een fiscale hervorming nodig is. Het verlagen van de loonkosten moet worden gefinancierd en dat biedt een kans om de eindeloze koterijen in het Belgische fiscale systeem aan te pakken. Een nieuwe mini-hervorming zou nefast zijn, er dringen zich grondige hervormingen op. Een simpel, rechtvaardig en duidelijk fiscaal systeem moet toelaten de kerntaken efficiënt uit te voeren, te herverdelen en beleid te voeren. Op die manier wordt ons werk hopelijk terug herleid tot een echt zakboekje.
Tot slot, wat hopen jullie dat lezers na het gebruik van het Fiscaal Zakboekje zullen bereiken of begrijpen?
Jacques: Het Fiscaal Zakboekje wordt nog steeds vaak geconsulteerd door professionele lezers. Waar het zakboekje destijds vooral als geheugensteun gebruikt werd toen er nog geen internet of wifi was, brengen we nu voornamelijk structuur en overzicht in ingewikkelde fiscale materie die niet stil staat. Als ik bovendien, misschien wat nostalgisch, naar mijn verzameling zakboekjes kijk, heb ik ook een mooi stukje fiscale geschiedenis bij de hand.
Over de auteurs
Jacques Rousseaux en Bart Van den Bussche
Jacques Rousseaux is de initiatiefnemer en auteur-coördinator van het Fiscaal Zakboekje sedert 1978.Hij heeft als voormalig CEO van Groep Landbouwkrediet, gewezen adjunct- kabinetchef bij de Minister van Financiën, gewezen Directeur-Generaal bij het Ministerie van Financiën en gewezen lid van de Hoge Raad van Financiën een enorme kennis opgebouwd op het vlak van de fiscaliteit.
Jacques Rousseaux was ook onafhankelijk bestuurder bij een aantal vennootschappen uit o.m. de verzekeringssector, de vastgoedsector en de bouwsector. Hij is lid van de Board of Trustees van Guberna.
Bart Van den Bussche is Director bij PwC en geeft leiding aan het team dat klanten adviseert op het gebied van personenbelasting en verloning. Hij behaalde een licentiaatsdiploma Toegepaste Economische Wetenschappen aan de KU Leuven alsook een master in de fiscaliteit en is erkend als extern belastingadviseur.
Bart Van den Bussche startte zijn carrière in 2005 bij PwC met focus op personenbelasting en fiscale aspecten van internationale tewerkstelling om zich vervolgens te specialiseren in de fiscale aspecten van verloning (bezoldiging van kaderleden en bestuurders, aandelengerelateerde beloning en variabele bezoldigingstechnieken). Hij wordt regelmatig gevraagd om zijn expertise te delen op seminaries of gastcolleges in fiscale opleidingen.