Het Milieuzakboekje is al jarenlang een referentiewerk voor de HSE-professional. Al 35 edities, om precies te zijn. Dit jaar geven auteurs Erwin De Pue, Luc Lavrysen en Paul Stryckers de spreekwoordelijke fakkel door aan een volledig nieuwe ploeg. De ideale gelegenheid om stil te staan bij de evoluties in de milieureglementering en het Milieuzakboekje zelf.
Wat zijn de troeven van het Milieuzakboekje?
Luc Lavrysen: “Het is een breed opgevatte publicatie die het omgevingsrecht als geheel omvat. Het gaat dus niet alleen over het groene en grijze milieu, maar ook over ruimtelijke ordening en erfgoed. Ondanks de omvang van het werk proberen we het kernachtig en toegankelijk te houden. We geven lezers de hoofdlijnen, maar verwijzen ook naar de belangrijkste bronnen voor meer informatie over specifieke problemen.”
Het Milieuzakboekje is uw compacte wegwijzer doorheen het juridische milieulandschap.
Welke evoluties onderscheiden jullie in het omgevingsrecht?
Paul Stryckers: “40 jaar geleden waren we voorlopers met die holistische aanpak. Toen we begonnen, was ruimtelijke ordening een facetbeleid. Natuur en milieu waren aparte sectoren. Dat alles valt nu onder omgevingsrecht. En vandaag komen ook klimaatrecht en energierecht aankloppen: stilaan groeit het besef dat alles met elkaar samenhangt.”
“Verder zien we dat er alsmaar meer regels komen. De eerste editie was 378 pagina’s dik, de huidige telt ruim 1470 pagina’s plus bijlagen. Tegelijk kun je je afvragen of al die nieuwe regels ook effectief bakens verzetten. De betrokken overheden lijken meer tijd door te brengen op kantoor en met het uitreiken van vergunningen dan met handhaving in het veld. Kijk maar naar de huidige coronacrisis: de mensen vinden massaal de weg naar de natuur, maar we zien veel sluikafval van mondmaskers en voedselverpakkingen. De kans dat je een handhavingsambtenaar tegenkomt, is klein.”
“Er komen alsmaar meer regels, maar de handhaving in het veld lijkt niet altijd te volgen.” - Paul Stryckers
Lavrysen: “Zowel wetgeving als handhaving zijn noodzakelijk, maar er zijn maar weinig acties wat dat laatste betreft. Toch is er in bepaalde domeinen heel wat vooruitgang geboekt. Toen we begonnen met het Milieuzakboekje, was er nauwelijks een afvalbeleid. En al zeker geen toezicht op het illegaal lozen van afval. Ik herinner me de schuimkoppen op dode rivieren en de stank nog levendig. Vandaag zwemmen er weer vissen en zie je zelfs reigers in de stad. Ook de luchtkwaliteit is erop vooruitgegaan, en in de natuur zorgen beperkingen op het gebruik van pesticiden en de bescherming van roofdieren voor positieve evoluties. Maar er blijven belangrijke problemen bestaan, zoals de klimaatverandering en de afname van de biodiversiteit. Ook de uitdroging van de bodem en de stikstofuitstoot in de landbouw en industrie zijn zeer actueel.
Stryckers: “Tegelijkertijd zien we dat het kennispeil bij de administratie enorm verhoogd is. 35 jaar geleden waren er zeker op lokaal niveau nauwelijks deskundige ambtenaren, terwijl er nu veel meer knowhow is.
Wat zijn de belangrijkste nieuwigheden in deze bijgewerkte editie?
Lavrysen: “Het afgelopen jaar was getekend door corona, dus de wijzigingen zijn eerder beperkt. Er zijn een aantal regels versoepeld om sneller tijdelijke maatregelen mogelijk te maken, zoals het uitbreiden van ziekenhuizen. De eerste resultaten van de droogtecommissie worden zichtbaar. Er zijn ook een aantal evoluties gaande die nog niet afgerond zijn, en dan vooral op Europees vlak. De European Green Deal zal ook op wetgevend vlak gevolgen hebben en men werkt eveneens aan een nieuwe Europese klimaatwet. Verder is er de hervorming van het landbouwbeleid en zijn er initiatieven rond de circulaire economie. Voor veel van die zaken zijn er al voorbereidingen gebeurd, maar moeten er nog politieke knopen worden doorgehakt.”
Stryckers: “Opvallend in dat opzicht is het decreet rond de bouwshift op het Vlaamse niveau. Er worden besluiten genomen op een politiek veilige lange termijn, maar men zou toch de kaarten op tafel moeten leggen. Er is nog nooit zoveel gebouwd als nu. Ik vind de coronacrisis ook geen geldig excuus om het uitblijven van concrete maatregelen te verklaren. We hebben intussen al meer dan een jaar kunnen wennen aan dit nieuwe normaal.”
Lavrysen: “Misschien komt het door de nieuwe legislatuur? De vorige is er niet uitgeraakt en bij de nieuwe lijkt het ook niet te lukken. Weet men wel waar men naartoe wil met de bouwshift? Misschien zijn er vroeger financiële compensaties toegezegd die nu moeilijk haalbaar blijken?”
“Weet men eigenlijk wel waar men naartoe wil met de bouwshift?” – Luc Lavrysen
Stryckers: “Vandaag zien we ook dat de bevoegdheden rond omgeving en landbouw niet meer onder één partij vallen. Verschillende partijen en ministers moeten nu op zoek naar een machtsevenwicht. Dat maakt het boeiend om deze materie te volgen.”
Hoe blikken jullie terug op jullie lange carrière als auteurs van het Milieuzakboekje?
Stryckers: “Het is een aangename samenwerking geweest. Helaas heeft de coronacrisis roet in het eten gegooid, want we keken steeds uit naar de gezellige redactievergaderingen. Maar het was plezierig om samen te werken met een performante uitgever als Wolters Kluwer.”
“We hebben ons steeds afgevraagd hoe we alles goed konden doen. Wie met omgevingszaken bezig is, dreigt te verdrinken in de berg aan juridische informatie. Daarom wilden we meer duiding en kritisch commentaar geven, maar de ruimte in het Zakboekje werd steeds beperkter door het groeiende aantal regels en besluiten. In dat opzicht is het niet slecht dat er na 40 jaar een frisse wind door het project gaat waaien. Ik wens de nieuwe auteursploeg in elk geval veel inspiratie toe.”
Lavrysen: “Inderdaad. Men zegt wel eens ‘nieuwe bezems keren goed’, dus ik hoop dat ze deze kans aangrijpen om na al die jaren met een onbevangen blik door het geheel te gaan.”
Over de auteurs
- Erwin De Pue is Directeur-generaal van de Dienst voor de Administratieve Vereenvoudiging (DAV)
- Luc Lavrysen is Voorzitter van het Grondwettelijk Hof en Professor milieurecht aan de Universiteit Gent
- Paul Stryckers was Directeur van het Centrum voor Natuur- en Milieueducatie, lector milieurecht aan de Plantijnhogeschool en verbonden aan de UCLL.
Het Milieuzakboekje is uw compacte wegwijzer doorheen het juridische milieulandschap. Het biedt een volledig overzicht van alle bepalingen inzake leefmilieu, ruimtelijke ordening en erfgoed die in Vlaanderen van toepassing zijn, of die nu lokaal, regionaal, nationaal of internationaal van oorsprong zijn.